გაეროს ბავშვთა ფონდის ძალისხმევა ბავშვებზე ტყვიის მავნე ზემოქმედების აღმოსაფხვრელად საქართველოში
ტყვიის ზედამხედველობის სისტემის და ქიმიურ რისკ-ფაქტორთა კვლევის ლაბორატორიის დანერგვის შედეგად შესაძლებელი გახდა დაბინძურების წყაროების კვლევა და ოჯახების დახმარება
- ხელმისაწვდომია:
- English
- ქართული
ხუთი წლის ნუცა კატა ცქნაფოსთან ერთად თამაშობს ქალაქ ბათუმის გარეუბანში მდებარე სახლში, სადაც მშობლებთან და ორ უფროს და-ძმასთან ერთად ცხოვრობს.
„ნუცა ძალიან აქტიური, მზრუნველი გოგოა“, გვიყვება ნუცას დედა, ირინა. „ნუცას ყველა ჩვენი მეზობელი და მათი შინაური ცხოველები კარგად იცნობენ და ძალიან უყვართ“, იღიმის ის.
ნუცას ოჯახმა ბევრი არაფერი იცოდა იმის შესახებ, თუ რა იყო ტყვია ან რა მავნე ზეგავლენა აქვს მას ბავშვის განვითარებაზე, სანამ ადგილობრივი ჯანდაცვის კლინიკიდან დაურეკავდნენ. ირინას აცნობეს, რომ ნუცა შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით ტყვიის გავრცელების ზედამხედველობის პროგრამაში მოხვდა და მას უფასო სისხლის ანალიზზე იწვევდნენ.
2019 წელს, როდესაც გამოქვეყნდა მრავალინდიკატორული კლასტერული კვლევის (MICS) შედეგები, ცნობილი გახდა, რომ საქართველოში ბავშვების 41 პროცენტს სისხლში ტყვიის დონე (BLL) 5 მკგ/დლ ან უფრო მაღალი ჰქონდა. კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ დასავლეთ საქართველოს რეგიონებში ტყვიის გავრცელება განსაკუთრებით მაღალი იყო. აჭარაში, სადაც ნუცა და მისი ოჯახი ცხოვრობენ, ბავშვების 85 პროცენტს აღენიშნებოდა სისხლში მომატებული ტყვია.
„MICS-ის მონაცემებს მოჰყვა მთავრობის დაუყოვნებელი რეაგირება ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის მეშვეობით, რომელიც უზრუნველყოფს სისხლში ტყვიის მომატებული დონის მქონე ბავშვებისთვის უფასო ტესტირებას, კონსულტაციებს და საჭირო დანამატებით მომარაგებას. აქამდე მსგავსი სახელმწიფო პროგრამა არ არსებობდა. მონაცემების გასაჯაროების შემდეგ, შექმნილ მდგომარეობასთან გასამკლავებლად იუნისეფმა აშშ განვითარების სააგენტოსთან, ესტონეთის მთავრობასთან და კლარიოსის ფონდთან ერთად მთავრობას მყისიერი მხარდაჭერა აღმოუჩინა მდგრადი და გრძელვადიანი სტრატეგიის შემუშავებასა და განხორციელებაში“, ამბობს ნინო ძოწენიძე, გაეროს ბავშვთა ფონდის გარემოს ჯანმრთელობის პროგრამის ხელმძღვანელი. ნინო მჭიდროდ თანამშრომლობს საქართველოს მთავრობასთან საერთო მიზნის მისაღწევად - ტყვიით თავისუფალი გარემოს შესაქმნელად თითოეული ბავშვისთვის.
სამთავრობო პროგრამის პარალელურად, გაეროს ბავშვთა ფონდმა მხარი დაუჭირა ქიმიურ რისკფაქტორთა ლაბორატორიის შექმნას, რომელიც სხვადასხვა ნიმუშში ტოქსიკური ელემენტების ანალიზის საშუალებას იძლევა. ახლა იუნისეფი პარტნიორებთან და დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრთან ერთად მუშაობს ტყვიის ზედამხედველობის სისტემის ჩამოყალიბებაზე საქართველოს ორ საპილოტე რეგიონში - იმერეთსა და აჭარაში - ტყვიის გავრცელების მონიტორინგისა და ტყვიის ზემოქმედების წყაროების გამოსაკვლევად.
ნუცა ერთ-ერთი იყო აჭარაში 1000-ზე მეტ ბავშვს შორის, რომლებიც შემთხვევითობის პრინციპით შეირჩნენ ზედამხედველობის პროგრამაში მონაწილეობის მისაღებად. როგორც თავად ნუცა ამბობს, სისხლის აღების დღეს ცოტათი ნერვიულობდა, ეგონა რომ პროცესი მტკივნეული იქნებოდა, თუმცა „საერთოდ არაფერი უგრძვნია“.
„დაინერგა სისხლის სინჯის აღების ახალი მეთოდოლოგია, რომელსაც მხოლოდ კაპილარული სისხლი უმცირესი ოდენობა ჭირდება, რაც თითის ზედაპირული ჩხვლეტით მოიპოვება“, - განმარტავს ნინო ძოწენიძე, „ეს მეთოდოლოგია ნაკლებად სტრესულია ბავშვებისთვის და ადვილი ჩასატარებელია ლოჯისტიკური თვალსაზრისით, რადგან არ საჭიროებს სპეციალისტ ფლებოტომისტებს, არც ნიმუშებს სჭირდება სპეციალურ პირობებში შენახვა ან ტრანსპორტირება, რადგან გამხმარი სისხლი ოთახის ტემპერატურაზე კვირების განმავლობაში ინახება“.
ანალიზმა აჩვენა, რომ ნუცას სისხლში ტყვიის დონე 10 მკგ/დლ-ზე მეტი იყო. ეს იმას ნიშნავდა, რომ კვლევა ახლა მის სახლში უნდა გაგრძელებულიყო, რათა ტყვიით დაბინძურების შესაძლო წყაროები გამოეკვლიათ.
ნინო ძოწენიძე აჭარის დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის სამ წარმომადგენელთან ერთად ეწვია ნუცას ოჯახს. ლაბორატორიის თანამშრომლები აღჭურვილები იყვნენ ნიმუშების ასაღები მოწყობილობებითა და XRF ანალიზატორებით - UNICEF-ის მიერ შეძენილი პორტატული ხელსაწყოებით, რომლითაც სხვადასხვა მასალაში ტოქსიკური ლითონების გამოვლენაა შესაძლებელი.
ცისფერ ხალათიანი სპეციალისტები ოჯახის წევრების დახმარებით აგროვებენ ნიმუშებს იმ სათამაშოებიდან, საკვებიდან, ჭურჭლიდან და სხვა საყოფაცხოვრებო ნივთებიდან, რომლებთანაც ნუცას ხშირი შეხება აქვს. ასეთი ვიზიტები ტარდება ყველა ოჯახში, სადაც ბავშვს 10 მკგ/დლ-ზე მეტი ტყვიის შემცველობა დაუდგინდა სისხლში.
ნუცას სახლში ჩატარებული კვლევებით იქვე გამოჩნდა, რომ ოჯახის საკუთრებაში არსებული ზოგიერთი ჭურჭელი ტყვიის მკვეთრად მაღალ დონეს შეიცავდა. ამ ჭურჭელს ერთი რამ აქვს საერთო - ყველა მათგანი ფერადია.
„ეს ძალიან სამწუხაროა, რადგან ბავშვებს იზიდავთ ფერადი, ხალისიანი ნივთები“, - ამბობს ნინო ძოწენიძე. ის ესაუბრება ოჯახს და რეკომენდაციებს აცნობს, თუ რა შეიძლება იყოს შემდგომი ნაბიჯები.
„ტყვიის ზედამხედველობის სისტემა იძლევა მონაცემთა შეგროვების და ანალიზის საშუალებას, რაც ხელს შეუწყობს პროდუქტებისა და გარემოს დაბინძურების სისტემატურ მონიტორინგს და ტყვიის ზემოქმედების წყაროების იდენტიფიცირებას“, - განმარტავს ნინო, „როგორც კი მივიღებთ კვლევის შედეგებს, გავაცნობთ მათ ოჯახებს ყოველდღიურ ცხოვრებაში გასათვალისწინებელ რეკომენდაციებთან ერთად“.
ოჯახებში შეგროვებული ნიმუშები გადაიგზავნება დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის ქიმიურ რისკ-ფაქტორთა კვლევის ლაბორატორიაში, რომელიც ტყვიის ზედამხედველობის სისტემის უმნიშვნელოვანესი რგოლია ბავშვების სისხლში ტყვიის შემცველობისა და დაბინძურების წყაროების დასადგენად. ლაბორატორიაში არსებული უახლესი აპარატურის ძირითადი ნაწილი გაეროს ბავშვთა ფონდის და მისი პარტნიორების მხარდაჭერით არის შეძენილი.
სრულად აღჭურვილი ქიმიურ რისკ-ფაქტორთა კვლევის ლაბორატორია მნიშვნელოვანი ფაქტორია გარემოს ჯანმრთელობის მდგრადი მონიტორინგის მისაღწევად და ბავშვებში ტყვიით მოწამვლის აღმოსაფხვრელად.
ნუცას ისტორია ხაზს უსვამს მონაცემთა შეგროვების, პრობლემის ადრეული გამოვლენისა და დროული ჩარევის მნიშვნელოვან როლს. ახლა მისი ოჯახი უკეთ არის ინფორმირებული ტყვიის მავნე ზემოქმედებისა და პრევენციის ზომების შესახებ. ისეთი ინოვაციური მიდგომების დანერგვით, როგორიცაა ზედამხედველობის სისტემა და მოწინავე ქიმიურ რისკ-ფაქტორთა კვლევის ლაბორატორია, UNICEF და მისი პარტნიორები არა მხოლოდ იკვლევენ დაბინძურების წყაროებს, არამედ დაზარალებულ ოჯახებს სთავაზობენ უმნიშვნელოვანეს მხარდაჭერას და რეკომენდაციებს.
“ჩვენ ვაგრძელებთ მთავრობის მხარდაჭერას გარემოს ჯანმრთელობის, კერძოდ ტყვიის მონიტორინგის სისტემის გაძლიერების მიზნით. პილოტირების შემდეგ სისტემა გაფართოვდება და 2025 წლის ბოლომდე მთლიან ქვეყანას მოიცავს, რაც ნიშნავს რომ ჩვენ შევძლებთ ნუცას მსგავსად ბევრ სხვა ბავშვსაც დავეხმაროთ“, ამბობს ნინო ძოწენიძე.
დამატებითი ინფორმაცია
მსოფლიოში სამიდან ერთ ბავშვს - ჯამში 815 მილიონამდე ბავშვს - აღენიშნება ტყვიით მოშხამვა, ანუ სისხლში ტყვიის 5 მკგ/დლ ან მეტი შემცველობა. ტყვია ძლიერი ნეიროტოქსინია, რომელიც ფართოდ გამოიყენება სხვადასხვა ინდუსტრიასა და კომერციულ პროდუქტში. ტყვიის გავლენა ნევროლოგიურ პროცესებზე - ძალიან დაბალი შემცველობის შემთხვევაშიც- განსაკუთრებით საშიშია ბავშვებისთვის.
